Lễ là dịp để gia đình đoàn tụ, mọi người quây quần, bạn bè tụ họp cùng nhau bên mâm cơm, bàn tiệc, đĩa mứt, chén trà, ly rượu. Trong không khí tươi vui của những ngày lễ, những người bệnh đái tháo đường sẽ dễ có tâm lý buông lỏng, mất kiểm soát chế độ ăn uống thông thường của mình dẫn đến tăng đường huyết và các biến chứng của bệnh đái tháo đường.
Sau đây là những lời khuyên dành cho bệnh nhân đái tháo đường trong những ngày Lễ đảm bảo “Lễ vui – Lễ khỏe”.
Vì sao người bệnh đái tháo đường cần lưu ý chế độ ăn trong những ngày lễ?
Nhịp sinh hoạt ngày lễ có phần xáo trộn so với ngày thường, như ngủ không đủ giấc, thói quen luyện tập và vận động không được duy trì, dễ quên dùng thuốc, lượng rượu bia tăng đột biến, chế độ dinh dưỡng mất cân bằng, dẫn đến tình trạng sức khỏe bị giảm sút, đặc biệt là những người phải tiếp khách nhiều hoặc kết hợp nghỉ lễ với đi du lịch xa.
Với người bệnh đái tháo đường, việc nghỉ lễ sao cho vui mà vẫn khỏe thật không dễ, khi đa phần các món ăn truyền thống đều “gây khó” trong việc kiểm soát cân nặng và giữ đường huyết ổn định.
Nếu không biết cách chọn lựa món ăn, kiểm soát số lượng ăn vào, cũng như giữ ổn định lịch sinh hoạt, đường huyết có thể xuống thấp hoặc tăng cao, thậm chí hôn mê phải nhập viện.
Thực đơn ngày Lễ cho bệnh nhân đái tháo đường đảm bảo sức khỏe
Cũng như ngày thường thực đơn cho người bệnh đái tháo đường trong những ngày lễ cần bổ sung đầy đủ 4 nhóm chất như: tinh bột, đạm, chất béo, chất xơ để đảm bảo năng lượng hoạt động trong một ngày đồng thời tăng cường sức đề kháng cho cơ thể.
1. Nhóm thực phẩm bột đường
Thực phẩm ngày Lễ có nhiều chất bột đường như bánh chưng, bánh tét, bánh tráng, bún, củ kiệu, dưa hành, mứt, trái cây… Chọn bánh chưng hoặc bánh tét gói ít thịt mỡ, nên ăn khoảng 150g bánh chưng tương đương 1/8 cái bánh chưng, mỗi lần ăn cách nhau ít nhất 8 giờ, nếu đã ăn bánh chưng trong bữa thì bỏ phần cơm, miến … các loại thức ăn chứa bột đường tương đương.
- Người bệnh có thể thay thế cơm, xôi bằng việc ăn mì, bún, miến...
- Người bệnh nên chọn các loại bánh, kẹo có chỉ số đường huyết thấp (GI<50).
- Nên dùng đồ uống như: trà xanh, nước lọc, sữa hạt, sữa đậu nành...
2. Nhóm thực phẩm giàu chất đạm
Người bệnh đái tháo đường nên bổ sung các loại thực phẩm giàu protein như: thịt gia cầm, thịt đỏ, cá, đậu, trứng.
Thịt nạc có hàm lượng chất béo tương đối thấp nên ít calo hơn so với thịt mỡ. Thịt nạc cung cấp nguồn protein để xây dựng, sửa chữa các mô trong cơ thể. Protein cũng được biến thành glucose nếu cơ thể cần nhiều năng lượng hơn.
Cá giàu protein, chứa omega-3 tốt (loại axit béo thiết yếu hỗ trợ chức năng não) nên ăn 340gr cá mỗi tuần, nhất là cá nhiều omega-3 như: cá hồi, cá thu, cá mòi.
Trứng, đậu cung cấp nguồn protein tốt cho cơ thể. Trứng chứa nhiều choline (chất dinh dưỡng tương tự vitamin B) có lợi cho não, giúp giảm viêm. Các loại đậu tạo ra nguồnprotein ít chất béo, chứa các khoáng chất hữu ích như sắt
3. Nhóm thực phẩm giàu chất béo
Thực phẩm ngày Lễ có nhiều chất béo như thịt kho tàu, giò thủ, lạp xưởng, chả lụa, các món chiên xào đều tiềm ẩn nguy cơ nên người bệnh dụng hạn chế.
4. Nhóm thực phẩm giàu chất xơ
Người bệnh nên ăn các loại rau hấp, luôc. Chọn trái cây ít ngọt, nhiều chất xơ như: bưởi, ổi, mận, táo, dâu tây, đào, cam, đu đủ... ăn trực tiếp tốt hơn xay nhuyễn hoặc chỉ ép lấy nước
Nên thay thế các loại mứt bằng việc ăn các loại hạt: hạnh nhân, hạt óc chó, hạt điều, hạt bí, hạt dưa, hạt macca…
Người bệnh có thể kiểm soát lượng đường trong máu bằng cách lựa chọn các loại rau lá xanh có đầy đủ vitamin, khoáng chất. Các loại rau cung cấp kali, vitamin A, canxi, protein, chất xơ như: cải bó xôi (rau bina, rau chân vịt), cải xoăn, bông cải xanh, bắp cải…
Cách kiểm soát bệnh đái tháo đường trong dịp Lễ
Để tránh nguy cơ tăng đường huyết, bảo vệ sức khỏe tốt hơn, người bệnh có thể kiểm soát bệnh đái tháo đường trong dịp Lễ bằng những cách sau:
1. Không nên bỏ bữa hay dồn bữa
Dù lễ có bận rộn đến đâu, thì người bệnh cũng không nên bỏ bữa hay dồn bữa, vì đây là một trong những mẹo đơn giản nhất để duy trì sự ổn định đường huyết, tránh gây ra các biến chứng hạ đường huyết hay tăng đường huyết.
2. Duy trì lượng thức ăn hàng ngày, hàng bữa
Người bệnh nên cố gắng duy trì số lượng thức ăn, số bữa ăn như bình thường. Đừng ăn quá nhiều bữa, nếu không từ chối được thì người bệnh hãy ăn số lượng ít, đồng thời lựa chọn các thực phẩm ít năng lượng, ít đường nhất có thể. Để tránh ăn quá nhiều, bạn nên chú ý đến kích thước khẩu phần ăn. Tuần theo quy tắc 1/2 khẩu phần là rau xanh và trái cây tươi, 1/4 phẩu phần là protein và 1/4 còn lại là tinh bột tuỳ chọn tốt nhất chọn loại ngũ cốc nguyên hạt.
Ngoài ra, người bệnh cần ăn đủ số lượng chất bột đường mỗi ngày để tránh hạ đường huyết. Ngày Lễ, ngoài cơm tẻ, còn có bánh chứng, xôi, miến, mì... người bệnh cần biết cách thay thế thực phẩm để vẫn có thể thưởng thức được các món ăn ngày lễ mà không làm rối đường huyết: 1 lưng bát con cơm = 1/8 chiếc bánh chưng vừa = 1 bát miến = 1 bát mì = 1 bát ngô = lưng bát xôi
3. Tránh các món nhiều dầu mỡ
Mâm cơm ngày lễ, tùy vùng miền khác nhau sẽ có các món khác nhau, tuy nhiên, thường có nhiều món ăn hơn bình thường. Các món xào, chiên, rán, nướng dùng nhiều dầu mỡ thường rất hấp dẫn và ngon miệng. Một số món xào hay sử dụng phủ tạng dễ làm lượng cholesterol máu tăng cao.
Mâm cỗ ngày Lễ có rất nhiều món chứa mỡ động vật như canh măng nấu chân giò, thịt đông, giò thủ (giò xào)… dễ làm tăng nguy cơ rối loạn mỡ máu, tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, cũng có thể dẫn đến đột quỵ như nhồi máu cơ tim, nhồi máu não...
4. Tránh ăn quá thừa chất đạm (Protein)
Trong mâm cơm ngày Lễ lại quá nhiều chất đạm và chất béo từ các món: thịt, cá, giò, chả, nem, thức ăn nhanh (thịt hun khói, xúc xích, lạp xưởng), thịt kho tàu, thịt nấu đông… Do vậy, người bệnh vẫn cần duy trì số lượng và cách lựa chọn chất đạm như đã được tư vấn: cân đối giữa chất đạm nguông gốc động vật và thực vật, ưu tiên sử dụng chất đạm theo thứ tự: thuỷ hải sản, gia cầm, gia súc...
5. Hạn chế tích trữ thực phẩm và bảo quả đúng cách
Nếu trong tủ lạnh chất kín thức ăn khiến bạn càng ăn nhiều hơn và nếu chúng ta bảo quản thực phẩm không đúng cách, đây có thể là nguy cơ bị ngộ độc thực phẩm. Hiện nay, các chợ địa phương hay các chuỗi cung ứng thực phẩm khá đa nên chúng ta có thể mua được các thực phẩm tươi ngon để tránh các nguy cơ về sức khỏe do tích trữ thực phẩm và bảo quản sai cách kể trên.
6. Hạn chế đồ ngọt
Ngày Lễ mọi người thường có xu hướng tiêu thụ quá nhiều đường từ nước ngọt, mứt kẹo, các loại quả sấy khô… Đây là một trong những nguyên nhân làm tăng đường huyết ở người bệnh đái tháo đường. Do đó, người bệnh cần ăn với số lượng ít như các bác sĩ đã tư vấn để tránh các biến chứng do tăng đường huyết.
7. Uống đủ nước
Uống đủ nước giúp vận chuyển chất dinh dưỡng, loại bỏ chất thải và giúp chuyển hóa chất béo. Vì vậy, giữ cơ thể đủ nước là điều cần thiết để có một sức khỏe tốt. Hãy mang theo bên mình sẵn một chai nước. Điều này có thể giúp thỏa mãn cơn thèm nếu bạn cảm thấy đói và thức ăn luôn sẵn có.
8. Ăn đủ rau và chất xơ
Rau xanh, trái cây là những thực phẩm tốt cho sức khỏe nên ăn đủ trong mỗi bữa ăn, tuy nhiên trong mâm cơm ngày Lễ lại rất thiếu. Đây là nhóm thực phẩm cung cấp vitamin, khoáng chất và chất xơ - một nhóm chất quan trọng đối với sức khỏe.
Nên chú ý ăn đủ rau và trái cây theo khuyến nghị. Nên ăn rau trước, vì chất xơ và nước sẽ giúp kiểm soát đường huyết tốt hơn.
9. Nên ăn nhạt
Duy trì các thói quen ăn nhạt đã hình thành trước đó, như khi chế biến cho giảm gia vị, hạn chế bày nước chấm trên bàn ăn, ít sử dụng và sử dụng ít các thực phẩm dưa muối, cà muối, cũng như các thực phẩm chế biến sẵn.
10. Hạn chế uống rượu bia
Rượu bia và đồ uống có cồn thường được phục vụ trong các bữa tiệc. Tuy nhiên, chúng gây hại cho cơ thể nhiều hơn lợi, đặc biệt dễ nhầm lẫn giữa say rượu và triệu chứng hạ đường huyết trên người bệnh. Nếu uống thì cần tuân thủ rượu bia an toàn, nam giới không quá 2 đơn vị cồn/ngày; nữ giới không quá 1 đơn vị cồn/ngày và 1 tuần chỉ nên uống tối đa 5 ngày. 1 đơn vị cồn tương đương khoảng ¾ lon bia 330ml, tương đương 1 cốc bia hơi hay 1 ly rượu vang, hoặc 1 ly rượu mạnh 30ml (40%).
11. Duy trì hoạt động thể lực
Ngày Lễ tuy bận rộn, và lịch sinh hoạt có thể thay đổi nhưng người bệnh vẫn nên duy trì thời gian để tập thể dục. Không nhất thiết phải là những bài tập phức tạp, có thể là đi bộ, đạp xe, tập yoga... khoảng 30-60 phút/ngày, thực hiện đều đặn 5 ngày/ tuần
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Viện dinh dưỡng quốc gia
BS.CKI Trương Bảo Anh Minh - Khoa Nội Tiết
Bệnh Viện Đa Khoa Khu Vực Thủ Đức
