Một nghiên cứu ở Mỹ năm 2015 chỉ ra rằng 92.2% trẻ ở lứa tuổi 1 tuổi đã từng tiếp xúc với thiết bị di động, một số trẻ thậm chí từ 4 tháng tuổi. Ở Việt Nam chưa có nghiên cứu quy mô lớn, tuy nhiên tỉ lệ trẻ sử dụng ngày càng cao, đặc biệt là ở các thành phố lớn.
1. Sự phát triển sớm của não bộ
Nhiều cha mẹ nói rằng “nhưng con tôi thích coi”. Trẻ nhũ nhi thường bị thu hút bởi màu sắc và chuyển động trên màn hình, nhưng bộ não trẻ không thể hiểu và tiếp thu được những bức tranh kỳ quái đó.
Đến khi trẻ được khoảng 18 tháng, bộ não của trẻ mới đủ phát triển để liên hệ giữa những biểu tượng trên màn hình và sự vật tương đương ngoài đời thực.
Điều cần nhất cho sự học hỏi của trẻ là sự tương tác với những người xung quanh. Điều này không có nghĩa là trẻ không được chat video với những người thân ở xa, nhưng ngày qua ngày, việc học của trẻ đòi hỏi trẻ phải được sờ vào đồ vật, cầm nắm, lắc, ném đồ vật và hơn hết là được nhìn thấy mặt và nghe được giọng nói của những người thân thiết nhất.
Các thiết bị di động có thể dạy cho trẻ chạm và vuốt trên màn hình, nhưng nghiên cứu cho thấy rằng những kỹ năng đó không thể chuyển thành những kỹ năng quan trọng trong việc học trong thế giới thực.
2. Tác hại ra sao?
Rõ ràng là trẻ ở lứa tuổi nhũ nhi và chập chững chẳng học được gì từ việc xem tivi, điện thoại, nhưng dường như trẻ có vẻ thích thú, vậy tác hại ra sao? Bằng chứng cho thấy việc coi tivi, điện thoại (và các loại màn hình nói chung) trước 18 tháng có ảnh hưởng xấu đến khả năng phát triển ngôn ngữ, kỹ năng đọc và trí nhớ ngắn hạn của trẻ. Nó cũng ảnh hưởng đến khả năng tập trung và làm rối loạn giấc ngủ của trẻ.
Nếu như “you are what you eat” (Cơ thể bạn sẽ biểu hiện ra những gì bạn ăn), thì bộ não là những gì bạn trải nghiệm và video giải trí chỉ như một món ăn vặt tinh thần cho trẻ (không thể thay thế món chính).
Vấn đề không chỉ nằm ở những tác hại của việc trẻ coi tivi, mà còn nằm ở những gì trẻ không được trải nghiệm nếu trẻ dành thời gian để coi. Bộ não của trẻ được lập trình để học mọi thứ thông qua tương tác với mọi người xung quanh. Những biểu cảm của khuôn mặt, giọng nói và ngôn ngữ hình thể giữa trẻ và cha mẹ không chỉ đẹp, nó còn rất phức tạp đến nỗi các nhà nghiên cứu phải quay lại video, tua chậm để phân tích những gì đang diễn ra. Nhưng một khi một bên nào đó, trẻ hoặc cha mẹ, tập trung vào xem tivi thì tương tác này không còn nữa.
Trẻ sẽ học được nhiều hơn từ việc đập boong boong xoong nồi xuống sàn nhà trong khi bạn đang nấu ăn hơn là cho trẻ coi tivi trong cùng khoảng thời gian đó, vì thỉnh thoảng, trẻ và bạn lại nhìn thấy nhau.
Chỉ cần với cái tivi được bật lên, mặc dù cả bạn và trẻ đều không coi cũng đủ để làm trì hoãn sự phát triển ngôn ngữ. Trung bình cha mẹ nói khoảng 940 từ mỗi giờ khi có trẻ ở kế bên, con số này giảm còn 770 từ với một chiếc tivi được bật cùng lúc. Nói chuyện ít hơn đồng nghĩa với việc trẻ học được ít hơn.
Trẻ cũng phải học để có được sự tập trung trong 1 khoảng thời gian dài, và những trẻ xem nhiều tivi hơn sẽ kém tập trung hơn khi 7 tuổi. Chương trình tivi thay đổi liên tục, luôn thú vị và gần như không bao giờ ép buộc trẻ phải cố gắng để giải quyết một vấn đề gì đó ngoài việc “bỏ qua quảng cáo” một cách tẻ nhạt.
Sau 2 tuổi, có một vài thứ thay đổi. Trong thời gian đi nhà trẻ và mẫu giáo, trẻ sẽ học được một vài kỹ năng từ những chương trình giáo dục trên tivi. Những chương trình tivi được thiết kế tốt sẽ dạy trẻ cách đọc viết, toán học, khoa học, cách giải quyết vấn đề và hành vi xã hội. Trẻ có thể học được nhiều từ các chương trình truyền hình tương tác như "Dora the Explorer hay Sesame Street" khi trẻ trả lời các câu hỏi của nhân vật. Chương trình giáo dục trên truyền hình mang lại khác biệt lớn nhất ở nhóm trẻ không có nhiều hoạt động kích thích trí tuệ tại nhà.
3. Bạn nên làm gì?
Đương nhiên, trẻ sẽ học được nhiều hơn khi coi tivi hoặc điện thoại cùng với cha mẹ. Nội dung là vấn đề quan trọng. Hãy lựa chọn cho trẻ những chương trình được thiết kế để dạy cho trẻ những thứ thực sự nên biết như ngôn ngữ hay toán học.
Bất kể nội dung là gì, hãy giới hạn thời gian sử dụng tivi, điện thoại của trẻ từ 18 tháng tới 5 tuổi dưới 1 tiếng 1 ngày.
*** Tài liệu tham khảo:
Why to Avoid TV for Infants & Toddlers , Author David L. Hill, MD, FAAP tại https://www.healthychildren.org/English/family-life/Media/Pages/Why-to-Avoid-TV-Before-Age-2.aspx
BS CKI Nguyễn Thanh Tuấn - Khoa Nhi
Bệnh Viện Đa Khoa Khu Vực Thủ Đức
